ABSOLUTİZM « Yönetim Şekilleri

Mutlak hükümet idaresi prensibine verilen ad. Halkın devlet idaresinde ne temsil etmek hakkı, ne oy vermek, ne de başka bir hakkı vardır. Aralarında farklar olmakla beraber, mutlakiyet idarelerini, Ortaçağ Avrupasın da ve bugünün diktatörlükle yönetilen ülkelerinde görmekteyiz. ... Devamı »»»

ARİSTOKRASİ « Yönetim Şekilleri

Sınıf farkı güden memleketlerde, soylu sayılan sınıfın idaresi. Yunanca bir kelime olan Aristokrasi (Aristocratie), “en iyinin saltanatı” anlamına gelir. Türlü zamanlarda, birçok bilginler tarafından çeşitli tarifleri yapılmıştır. Yunan felsefesinde aristokrasi, hükümetin, insan olgunluğu ülküsüne en çok yaklaşan kimseler tarafından idare edilmesi, kafaca ve ahlâkça üstün olanların saltanatı demektir. Bir doktor nasıl hastalarının iyiliği için çalışırsa, aristokratlar da, idare ettikleri toplumun yararları için çalışırlar. Aristokrasi; içine kolay girilemeyen kapalı bir müessesedir. Yabancı... Devamı »»»

CUMHURİYET « Yönetim Şekilleri

Devlet Başkanının millet tarafından belirli süreler için seçildiği devlet şekli. Yeryüzünde bulunan çeşitli devletlerin idare biçimleri, türlü şekiller gösterir. Bir kısım ülkelerde bütün idare, tek bir İnsanın elinde toplanmıştır. (mutlakiyet idaresi). Bir kısım ülkelerde de idare, bir kişinin elinde değil küçük bir topluluğun elinde toplanır, (oligarşi). Bir kısım ülkelerde de idare, bir kişinin ya da bir topluluğun elinde değil, o ülkenin sınırları içinde bulunan bütün vatandaşların elidedir. Halkın, halk tarafından, halk için idaresi diye özetlenen bu idare şekli de “demokrasi” dir. Demokr... Devamı »»»

CİZYE « Yönetim Şekilleri

Eskiden Müslüman memleketlerde oturan Hıristiyanlardan alınan vergi Hıristiyanlar, İslâm ülkelerine vardıklarında, bu ülkeleri yönetenler tarafından, a - Müslümanlığı kabul etmeleri, b - Asker olmaları, c - Cizye vermeleri teklifleriyle karşı karşıya bırakılırlardı. Bu tekliflerden askerliği ve Müslümanlığı kabul etmeyenler için, Müslüman devletin korunmasına girmeleri, dinlerinde, geleneklerinde, günlük yaşayışlarında, sanat ve ticaretlerinde serbest ve bağımsız kalmaları karşılığı olarak “cizye” denen vergi alınırdı. İkin Halife Ömer zamanın da başlayan bu vergiye göre, en zengin Hıristiyanl... Devamı »»»

DEVLET ŞEKİLLERİ « Yönetim Şekilleri

Üç türlü devlet şekli vardır. 1 — Mutlakiyet, 2 — Meşrutiyet, 3 — Cumhuriyet. Mutlakıyet idaresinde, devlet, başta bulunan bir hükümdar tarafından yönetilir. Hükümdara, milletlerce değişik adlar verilmiştir. Osmanlılar zamanında başta bulunan hükümdara padişah denirdi. İranlılar başlarında bulunan hükümdara şah adını verirler Avrupa'daki devletler de, başlarındaki hükümdarlara kral derler. Mutlakiyetle yönetilen ülkelerde başta bulunan hükümdar, aynı soyadından gelen kimselerden olur. Seçim yolu ile yönetimi almazlar .Bunların ülkede sonsuz yetkileri vardır. Diledikleri kanunları çık... Devamı »»»

DEMOKRASİ « Yönetim Şekilleri

Halk egemenliğine dayanan yönetim şekli. Bu deyim Yunanca “demokratla” kelimesinden gelmektedir. Yunanca demos halk, kratos iktidar demektir. Mutlak demokrasi'de halk devleti doğrudan doğruya yönetir. Temsili demokrasi'de ise idare, halk tarafından seçilen ve zaman zaman değişen temsilcilerin elindedir. Uzun tecrübeler ve düşünceler demokrasi mefhumunda zamana ve mekâna göre başka başka şekiller meydana getirmiştir. Böyle olmakla beraber, demokraside değişmeyen genel fikirler şunlardır: a) — Demokraside, toplumun idaresinde çoğunluğun menfaatine uygun bir yol tutulur. Bunu bir kişiye ya da ... Devamı »»»

DEREBEYLİK « Yönetim Şekilleri

Orta çağda bir yönetim sistemi. Bu sistem, derebeyinin idaresi altında bulunmaktadır. Derebeyi, ailesinden kendisine kalmış geniş topraklar üzerinde hükmetmek yetkisine sahip olduğu gibi, bu topraklarda yetişen her türlü ürünün de sahibi bulunmakta idi. Avrupa'da Orta çağda yaygın bir yönetim şekli olan ve bütün Orta çağ Avrupasına “Derebeylik çağı” dedirtecek kadar bir özellik kazanan derebeyiliğin meydana gelmesinde, başlıca sebepler şunlar olmuştur: a) Göçebe kabileler (Keltler, Slavlar, Germenler) göçebeliği bırakarak ekime elverişli topraklara yerleştiklerin de, bu topraklar, göçeb... Devamı »»»

DİKTATÖRLÜK « Yönetim Şekilleri

Bir devletin idaresinin, kayıtsız şartsız bir kişinin elinde bulunduğu yönetim şekli. Yöneten kimseye de “diktatör” adı verilir. Kelimenin aslı, Lâtince “dictator” kelimesidir. Bu yönetim şekli, ilkin Roma Cumhuriyeti devrinde kullanılmıştır. Memleketin güvenliğini ilgilendiren acele bir durum karşısında, bir kimse senato tarafından yedi yıl süresince “diktatör” olarak tâyin edilir ve memleket bu yıllar içinde, o kimsenin, kayıtsız-şartsız idaresinde bulunurdu. Bu devrenin sonunda ise, çekilmeye mecburdur. Roma Cumhuriyetinden sonra tarihte görülen diktatörlükler, esasta aynı kalmakla birlik... Devamı »»»

DOMİNYON « Yönetim Şekilleri

Britanya Milletler Topluluğu (Commonwealth) nun kendi kendini yöneten bir üye devleti. Dominyonların hukuki durumu ve bunların devlet olup olmadıkları, öteden beri bir tartışma konusu olmaktadır. Hukukî bakımdan dominyonlar, egemenliğin her türlü nimetlerinden ve haklarından faydalanırlar. Kanunlarını yapan parlâmentoları, güvenliklerini sağlayan orduları vardır. Devletler hukuku haklarından faydalanırlar, savaş ve barış yapmak yetkilerine sahiptirler. Birleşmiş Milletlerde temsil edilirler. Bu duruma göre her dominyon bir devlet sayılabilir. Böylece ... Devamı »»»

KOMÜNİZM « Yönetim Şekilleri

İnsanların saadeti için, herkesin ihtiyacına göre her türlü mala ortak olması gerektiği fikrini güdenlerin mesleği. Komünizm, istihsal vasıtalarının birlikte kullanılmasını savunan “kollektivizm” den daha ileri olarak, servetin bölünmesinde de beraberlik fikrini kabul eder. Komünizm, Rus Bolşeviklerinin elinde türlü gelişimler göstermiş, sonunda Sovyetler Birliği'nin dünyayı tek bir devlet haline getirebilme ihtirasında bir alet haline gelerek hür dünya milletleri için bir tehlike durumuna girmiştir. ... Devamı »»»

MONARŞİ « Yönetim Şekilleri

Bütün siyasî kuvvet ve nüfuzun, hiç kimseye karşı sorumlu olmayan bir şahısta toplanması rejimi. ... Devamı »»»

PARLAMENTER REJİM « Yönetim Şekilleri

Bir devlet yönetiminin bir yandan sorumsuz bir devlet başkanı, öte yandan parlâmentoya karşı sorumlu olan bir Bakanlar Kurulu kanalı ile belli şartlarda ortaklaşa yürütülen yönetim sistemidir. Parlamenter rejimlerde, devlet başkanlığında bir kral bulunsa bile yönetim şekli, parlâmentoya karşı sorumlu bir Bakanlar Kurulunun olması halinde, parlamenter rejim olur. Parlâmento, devlet başkanlığı ve bakanlar kurulunun sorumluluk dereceleri ve yetkileri, her devlette değişiklikler gösterebilir. ... Devamı »»»